Voogdij is het gezag over een minderjarige dat door een ander dan een ouder wordt uitgeoefend (art. 1: 245 BW lid 3). Het gaat om kinderen van ouders die (tijdelijk) geen gezag meer hebben over het kind, van wie de ouders zijn overleden of kinderen geboren uit een minderjarige moeder.
Er zijn twee bijzondere vormen van voogdij: tijdelijke voogdij en voorlopige voogdij. Beide vormen kenmerken zich door hun tijdelijke aard. Dit in tegenstelling tot de ‘gewone’ voogdij, die in principe uitgesproken wordt tot een kind meerderjarig is.
Er is sprake van tijdelijke voogdij als de gezaghebbende ouder dit tijdelijk niet kan uitoefenen (zie artikel 1:253r BW). Enkele voorbeeldsituaties:
De tijdelijke voogdij duurt totdat de ouder het gezag weer heeft teruggevraagd aan de rechtbank. Voor de uitoefening van de voogdijtaken gelden grotendeels dezelfde regels als bij ‘normale’ voogdij. Het accent zal bij minderjarige ouders wel anders liggen dan bij de andere gronden voor voogdij.
Er is sprake van voorlopige voogdij (VoVo) bij een acute situatie die bedreigend is voor het kind. Een voorlopige voogdij is mogelijk op basis van artikel 1:241 van het Burgerlijk Wetboek (BW). De voorlopige voogdij gaat vrijwel altijd gepaard met de schorsing van het gezag van de ouders. De voorlopige voogdij wordt het meest toegepast in de volgende situaties:
De VoVo heeft een hoog crisisgehalte. De schorsing van het gezag en de voorlopige voogdij zijn zeer tijdelijk: maximaal drie maanden. Als binnen die drie maanden een verzoek door de Raad wordt ingediend om blijvend in het gezag te voorzien, kan de VoVo voortduren tot er een einduitspraak is.
Voogdij kan worden uitgeoefend door een natuurlijke persoon of door een instelling.
Als pleegouders, familieleden of andere burgers de voogdij op zich nemen, is er sprake van een voogd-natuurlijke persoon.
Voogdij kan ook worden uitgeoefend door een gecertificeerde instelling (GI). Er is dan sprake van een voogd-rechtspersoon. De raad van bestuur of het stichtingsbestuur is verantwoordelijk voor de gezagsuitoefening. De uitvoering van de voogdij wordt in handen gelegd van een jeugdbeschermer, die voogdijwerker wordt genoemd. Deze voogdijwerker voedt het kind niet zelf op, maar zorgt dat dit door anderen gebeurt.
De verantwoordelijkheid van de voogd is afgeleid van het ouderlijk gezag. De voogd is er verantwoordelijk voor dat de minderjarige goed wordt verzorgd en opgevoed, maar heeft niet de plicht dit zelf te doen.
Zie ook Art. 1: 336 BW over dit onderwerp. Art. 1: 337 BW gaat nader in op de vertegenwoordiging van minderjarigen in burgerlijke handelingen (lid 1) en de bewind voering over het vermogen van de minderjarige (lid 2). Het Burgerlijk Wetboek gaat niet in op de vraag hoe de voogd deze taken moet uitvoeren, en op wat de minderjarige nodig heeft. Voor de voogdij die wordt uitgevoerd door de gecertificeerde instelling gelden wel de bepalingen van de Jeugdwet, met name ten aanzien van de kwaliteit van de uitvoering en de rechten van cliënten
