Jongeren kunnen pijnpunten in jeugdzorg zélf verrassend helder benoemen

18 mei 2022

ER LIJKT EINDELIJK SCHOT IN TE ZITTEN. OUDERS EN KINDEREN DIE ZIJN GEDUPEERD IN HET TOESLAGENSCHANDAAL EN TE MAKEN HEBBEN GEHAD MET UITHUISPLAATSINGEN, MOETEN BINNEN ZES MAANDEN HET BESLUIT VAN DE UITHUISPLAATSING OPNIEUW KUNNEN LATEN BEOORDELEN DOOR EEN RECHTER. DAARTOE HEEFT DE TWEEDE KAMER DINSDAG UNANIEM EEN MOTIE VAN LILIAN MARIJNISSEN EN PIETER OMTZIGT AANGENOMEN.

Snelheid is geboden. Want het gaat om kinderen die mogelijk op onterechte gronden nu niet bij hun ouders wonen. In instellingen waar ze aan structureel geweld worden blootgesteld en elke dag dat dit voortduurt, is er één te veel.De sector zelf benadrukt terecht dat het gebrek aan tijdige passende hulp de grootste risicofactor is voor een uithuisplaatsing.

OLIFANTEN

Maar de olifanten in de kamer die te maken hebben met het eigen onvermogen, handelen en beleidskeuzen, benoemt men andermaal niet. Er is gegronde kritiek op de keiharde repressie in het jeugdzorgstelsel. Op kinderen isoleren en visiteren. Op met een politiemacht kinderen uit huis halen. Op niet terugplaatsen, maar wel eindeloos doorplaatsen. Op geweld en misbruik in instellingen. Et cetera.Uithuisplaatsingen zijn de kostbaarste interventies in de jeugdhulp, maar tasten tegelijk fundamentele kinderrechten van onschuldige, kwetsbare kinderen aan: het recht op gezinsleven, om samen op te groeien met je broers en zusjes, het recht op onderwijs, het recht op lichamelijke integriteit, enzovoorts. De overheid schiet haar doel voorbij als zij niet beschermt, maar beschadigt.Sinds de indrukwekkende serie Jojanneke en de Jeugdzorgtapes kan niemand meer wegkijken.

AANGEDAAN

Ik denk dat staatssecretaris Maarten van Ooijen (VWS) het gesprek met Mylancha uit die serie zich nog lang zal heugen. Hij was oprecht aangedaan in het gesprek waarin het meisje hem vertelde dat ze zich niet ‘van waarde’ voelde in de jeugdzorg. Ze werd verkracht door een medewerker in een jeugdzorginstelling en niet geloofd toen ze dat vertelde. Ze werd na het misbruik in een andere instelling langdurig geïsoleerd. Ze is tot de dag van vandaag van haar ouders, broers en zusjes gescheiden. Je bent niet minderwaardig, benadrukte Van Ooijen en dat meende hij. Maar de staat behandelt dit onschuldige kind helaas wel als minderwaardig.Ze is niet ‘heus niet zomaar’ uit huis geplaatst, echoën de woorden van minister Franc Weerwind (Rechtsbescherming) door mijn hoofd. Dat klopt. Ik denk aan het verhaal dat Mylancha’s moeder, Karin van Opstal vertelde. 56 duizend euro moeten terugbetalen, dakloosheid. Konden we de film van Mylancha’s leven maar terugspoelen, tot het moment dat ze een vrolijke dreumes was en haar moeder nog niet onterecht van fraude was beticht, dacht ik.Van Opstal sprak destijds het vermoeden uit dat er misschien wel honderden kinderen van toeslagenslagenslachtoffers uit huis geplaatst waren. Dat leidde tot Kamervragen, het CBS kwam met 1.115 kinderen, inmiddels naar boven bijgesteld tot 1.675.De misstanden in de jeugdzorg zijn sinds jaar en dag bekend, de bevindingen van de Commissie-De Winter waren snoeihard, evenals de bevindingen in het boek Kinderen van de staat. Maar op de een of andere manier leek de communis opinio dat dit nu eenmaal de manier is waarop het moet, de jeugd beschermen. Want werkelijke ophef bleef uit.Tot de link met het toeslagenschandaal kwam. Ineens werd Nederland wakker. Staatsontvoeringen was dagenlang trending topic. Ouders, deskundigen uit de jeugdzorg en vertegenwoordigers van de rechtspraak zelf trekken de rechtmatigheid van de uithuisplaatsingen in twijfel. De rechtsbescherming faalt en procedures voldoen niet aan rechtsstatelijke voorwaarden.Het stelsel moet drastisch op de schop en daarvoor moeten we een principieel debat voeren hoe we kinderen willen beschermen.

EXCUSES

Minister Weerwind en staatssecretaris Van Ooijen zijn aan zet om moedige keuzen te maken. Zij kunnen een historische rol spelen om het geplaagde stelsel van jeugdzorg eindelijk te verbeteren.Wat beklijft uit de serie Jojanneke en de Jeugdzorgtapes is de enorm heldere manier waarop jongeren in de jeugdzorg zelf de pijnpunten in het systeem kunnen aankaarten. Geef hun een formele rol in een soort adviesraad, die beleid toetst en aanbevelingen kan doen.En ten slotte vooral de hartverscheurende oproep van jeugdzorgslachtoffer Eli, inmiddels op 28-jarige leeftijd overleden na euthanasie op psychische gronden, omdat ze haar jeugdtrauma’s niet meer te boven kwam. Ze wilde excuses van Rutte, voor het immense leed dat haar, en andere kinderen in de jeugdzorg, is aangedaan. Dat Rutte hieraan nog geen gehoor heeft gegeven, is beschamend.